Όπως οι περισσότεροι νέοι στην ηλικία μου, είμαι κι εγώ ένα παιδί της εποχής των κομπιούτερ. Κάθε φορά, που οι γονείς μου και άλλοι μεγαλύτεροι μου έλεγαν να αντισταθώ στο πρόσφατο φαινόμενο του Internet, που λέγεται Face Book, Hi5, My Space κ.α., γύριζα κι εγώ, όπως όλοι μας τα μάτια μου προς τα πάνω, σε ένδειξη απαρέσκειας, μέχρι, που κάποια στιγμή βρήκα φωτογραφίες μου, που δεν τις είχα βάλει εγώ και που δεν ήθελα να είναι εκεί. Τότε άρχισα να το ψάχνω πιό σοβαρά.
Οι περισσότεροι από μας, δημοσιεύοντας φωτογραφίες μας ή ενημερώνοντας το προφίλ μας, αισθανόμαστε ένα αίσθημα ενθουσιασμού και επιδειξιομανίας ταυτόχρονα, ειδικά όταν άλλοι γράφουν για μας, οπότε η ύπαρξή μας επιβεβαιώνεται και από άλλους εκτός από εμάς. Και στην δική μου περίπτωση, αυτό ήταν το αρχικό συναίσθημα, ακολούθησε όμως πολύ γρήγορα και ένα συναίσθημα σύγχισης και παραβίασης της ιδιωτικότητάς μου. Δεν είχα ιδέα πώς οι φωτογραφίες μου έφτασαν ως εκεί ή ποιοί και πόσοι θα μπορούσαν να τις έχουν δει.
Τότε διάβασα σ’ ένα περιοδικό ένα άρθρο, όπου ο αντιπρόεδρος του τμήματος μάρκετινγκ του Facebook εξηγούσε ότι αντίθετα με το Google, το οποίο προσπαθεί να βοηθήσει τους χρήστες να βρούν το προϊόν, που ψάχνουν (demand fulfilment), στο Facebook ο στόχος είναι να δημιουργήσει ζήτηση ενός προϊόντος ανάμεσα στους χρήστες (demand generation), υποκινώντας τους διακριτικά να αγοράσουν προϊόντα ή υπηρεσίες, που κανονικά δεν θα τους ενδιέφεραν. Από το σημείο αυτό και μετά, άρχισε να με απασχολεί το τι είδους πληροφορίες συγκεντρώνει το Facebook και τα όμοιά του για τους χρήστες του και βεβαίως και για μένα.
Το πρώτο βήμα για να δημιουργήσουν ζήτηση ενός προϊόντος είναι ενθαρύνοντας τους χρήστες να μοιραστούν πληροφορίες γύρω από τα ενδιαφέροντά τους, αγαπημένες ταινίες, μουσική, βιβλία, συγκροτήματα, πολιτικές και θρησκευτικές πεποιθήσεις και βεβαίως και προσωπικά στοιχεία, που αφορούν το φύλλο, την ηλικία, την οικογενειακή κατάσταση (single, single and looking), τον τόπο κατοικίας και, γιατί όχι, και τις σεξουαλικές προτιμήσεις. Οι πληροφορίες αυτές επιτρέπουν στο Facebook να προβάλλει διαφημίσεις σύμφωνα με τις προτιμήσεις, που προκύπτουν από τα δημογραφικά στοιχεία, που οι ίδιοι οι χρήστες παρέχουν.
Το δεύτερο επίμαχο βήμα, που πήραν τα Face Book, Hi5, My Space κ.λ.π., ήταν να συνεταιρισθούν με online επιχειρήσεις, έτσι ώστε κάθε φορά, που π.χ. εγκαθιστώ ένα widget ή κάποια άλλη εφαρμογή, να ενημερώνονται όλοι οι φίλοι. Αυτό το σύστημα εξαπάτησης, σε πολλές περιπτώσεις ζητάει πρόσβαση στο address book του e-mail μου, το οποίο αυτόματα αποστέλεται στις επιχειρήσεις αυτές.
Μετατρέποντας τους χρήστες σε καταναλωτές, οι οποίοι άθελά τους διαφημίζουν τα προϊόντα τους στους φίλους τους, το Facebook αποκόμισε τεράστια κέρδη, ταυτόχρονα όμως κατέστρεψε την εικόνα του, εμπορευματικοποιόντας τις φιλίες. Έτσι άρχισε να αναπτύσσεται ένα κίνημα δυσαρέσκειας κατά των μεθόδων των Face Book, Hi5, My Space κ.λ.π., το οποίο ολοένα και μεγαλώνει. Τα site αυτά δεν είναι πλέον ένα ακίνδυνο μέρος για να ξεσκάνε οι νέοι με τους φίλους τους, αλλά εμπορικές επιχειρήσεις με ύποπτες μεθόδους.
Τέλος, έχουν φροντίσει σκόπιμα, ώστε να είναι εξαιρετικά δύσκολο έως αδύνατο για ένα χρήστη να κλείσει το προφίλ του και να αποχωρήσει. Σε κάποιες περιπτώσεις χρειάζεται να διαγράψει ο ίδιος όλες τις πληροφορίες, που εισήγαγε, μεταξύ αυτών και τους φίλους του. Στην Αμερική αυτό ονομάζεται αυτοκτονία μέσω του Facebook, γιατί είναι πολύ δύσκολο να εξηγήσεις σε όλους τους φίλους σου για ποιό λόγο τους διέγραψες από την λίστα των φίλων πριν κλείσεις την καρτέλλα σου.
Παρ’ όλα αυτά η φυγή από τα site αυτού του τύπου φθάνει σε επιδημικά επίπεδα, καθώς όλο και περισσότεροι προτιμούν να «αυτοκτονήσουν» ηλεκτρονικά, παρά να επιτρέψουν στις εταιρείες να ελέγχουν τις φιλίες τους. Αυτό ίσως τους διδάξει ότι δεν μπορούν να εκμεταλεύονται τις ανθρώπινες σχέσεις για το κέρδος. Τα Face Book, Hi5, My Space κ.λ.π. είναι πιά μιά νεκρή εμπορική ζώνη, που σκοτώνει τις φιλίες του πραγματικού κόσμου και μοιραία θα σβύσει, αφήνοντας χώρο στις φιλίες να καρποφορήσουν ξανά.
