Κάθε χρόνο, παραμονή Πρωτοχρονιάς, περιμένουμε όλοι τον Αη-Βασίλη με τα δώρα. Στην Ελλάδα τουλάχιστον, όπου το συνδυάζουμε και με την γιορτή του Αγίου Βασιλείου, ανήμερα Πρωτοχρονιάς, γιατί στο εξωτερικό τον περιμένουν τα Χριστούγεννα.
Όλοι μας μικροί, μέχρι κάποια ηλικία, πιστεύαμε σε έναν χοντρούλη κύριο με άσπρη γενειάδα , με κόκκινο σκούφο και ρούχα και φυσικά απογοητευτήκαμε όταν κάποιος μεγαλύτερος μας είπε πώς τελικά δεν υπάρχει. Αλλά ας τα πάρουμε με την σειρά τα πράγματα.
Ο κόσμος πάντα συνδέει την Πρωτοχρονιά με καινούριες αποφάσεις και θεωρεί το νέο έτος μια καλή ευκαιρία για να κάνει μια φρέσκια αρχή, όπου η τύχη παίζει πρωταρχικό ρόλο. Γούρια, φλουριά, βασιλόπιτα, λαχεία, τυχερά παιχνίδια, κρεμμύδια και τα ρόδια την πρωτοχρονιά και όλοι θέλουν να πιστεύουν, ότι η τύχη τους, με την αλλαγή του χρόνου, θα γυρίσει.
Ειδωλολατρικά έθιμα θα πει κάποιος, όμως να που όλοι ακολουθούμε, πιστεύοντας ή όχι στην δύναμη που έχουν τα γούρια. Αν δεχτούμε την δύναμη των ευχών και τις δούμε σαν μεταβίβαση θετικής ενέργειας, κάθε χρόνο τέτοια εποχή μοιράζουμε ευχές, τις εννοούμε, τις μοιράζουμε απλόχερα και δεν τσιγκουνευόμαστε τα θετικά αισθήματα.
Περιληπτικά είναι το αφράτο και ροδαλό σύμβολο της εορταστικής περιόδου που όλοι γνωρίζουμε και λατρεύουμε από παιδιά, με την κόκκινη στολή, την άσπρη γούνα, τις μαύρες μπότες και ξεκινά κάθε χρόνο ανελλιπώς, να μοιράσει τα δώρα του σε μικρούς και καμιά φορά και σε μεγάλους. Είναι η φιγούρα του γλυκού παπούλη, που κατεβαίνει από τις καμινάδες των σπιτιών και παραδίνει τα δώρα που του ζήτησαν οι μικροί του θαυμαστές, μέσα στις κάλτσες που αφήνουν δίπλα στο τζάκι για τον σκοπό αυτό ειδικά, αλλά και τα σύγχρονα σπίτια με τις κλειδαριές με συνδυασμό και συναγερμούς, που δεν έχουν τζάκι, δεν φαίνεται να τον σταματάνε κι έτσι η παράδοση συνεχίζεται και στις μέρες μας.
Γράφουν λοιπόν τα παιδιά τα γράμματα τους προς τον Αη-Βασίλη, τα οποία με ένα μαγικό τρόπο φτάνουν στα χέρια του, τα ξωτικά και οι νάνοι ετοιμάζουν όλο το χρόνο τις λίστες και τα παιχνίδια μπαίνουν σε σειρά παραγωγής στο μαγικό εργαστήρι, που έχει ο Αη-Βασίλης στον Βόρειο Πόλο.
Από τα Χριστούγεννα μέχρι την Πρωτοχρονιά ο σεβάσμιος γέρων φορτώνει το έλκηθρο του με τα δώρα και με λίγη βοήθεια από τους ιπτάμενους ταράνδους φτάνει σε κάθε γωνιά της γης.
Σύμφωνα με τα παραπάνω το έλκηθρο του Αϊ-Βασίλη σέρνεται από 8 ταράνδους, χωρισμένους σε ζευγάρια των δύο. Όμως το πράγμα στράβωσε όταν βγήκε εκείνο το γνωστό παιδικό τραγουδάκι, “Ρούντολφ ο κοκκινομύτης τάρανδος” που έφερε στο προσκήνιο και έναν άλλο τάρανδο τον Ρούντολφ. Το παράξενο με τον Ρούντολφ ήταν το ότι είχε μια κόκκινη λαμπερή μύτη και οι άλλοι τάρανδοι τον κορόιδευαν, διότι ως γνωστόν οι τάρανδοι έχουν μαύρη μύτη. Ναι, μαύρη έχουν.
Όλα αυτά μέχρι που μια παραμονή Χριστουγέννων, ο Αη-Βασίλης κάλεσε τον Ρούντολφ και του ζήτησε να μπει μπροστά να οδηγεί το έλκηθρο και να δείχνει τον δρόμο, με την ωραία κόκκινη και λαμπερή μύτη. Ο Ρούντολφ έκτοτε έγινε ο πιο διάσημος από τους ταράνδους του Αη-Βασίλη και μάλιστα γράφτηκαν και άλλα τραγούδια γι αυτόν.
Πολλοί άνθρωποι λαχταρούν τις εποχές που η φαντασία τους ήταν αποδεχτή και μάλιστα ενθαρρύνονταν - κάτι που μπορεί να μην ισχύει πάντα στην ενήλικη ζωή και καταλήγουν: Μήπως τελικά λέμε ψέματα για τον Άγιο Βασίλη επειδή έχουμε ανάγκη κάτι στο οποίο να μπορούμε να πιστέψουμε, και να επιστρέψουμε έτσι έστω και για λίγο στη χαμένη από καιρό παιδική μας ηλικία; Αναρωτιέται η ομάδα έρευνας.
Έχουμε, όμως, αναρωτηθεί ποτέ γιατί νιώθουμε εσωτερικά την ανάγκη να τα προσφέρουμε -υλικά ή άυλα- κάθε γιορτές;
Στη χριστιανική θρησκεία, η πρακτική ανταλλαγής δώρων για τα Χριστούγεννα αντανακλά τα δώρα που προσέφεραν οι Μάγοι στον νεογέννητο Ιησού: Χρυσός, το βασιλικό μέταλλο για τον Βασιλιά των Βασιλιάδων. Λιβάνι, σύμβολο της λατρείας που θα του έδειχνε ο κόσμος. Σμύρνα, το άρωμα που τοποθετούνταν στους νεκρούς και έδειχνε ότι ο Χριστός θα υπέφερε και θα πέθαινε.
Στις μέρες μας, η παράδοση της ανταλλαγής δώρων είναι γενικά συνδεδεμένη στενά με γιορτές, επετείους και ξεχωριστές περιπτώσεις. Έχει, όμως, διαφορετικό χαρακτήρα από εκείνον του παρελθόντος; Ιστορικά, οι άνθρωποι δίναμε δώρα προσδοκώντας σε κάποιο αποτέλεσμα. Σήμερα, περισσότερο αναδεικνύουμε τον ανιδιοτελή χαρακτήρα της προσφοράς.
Πριν από μία δεκαετία, οι καθηγητές Martin Nowak (Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ) και Sebastien Roch (Πανεπιστήμιο Berkeley), με επιστημονική δημοσίευσή τους, υποστήριξαν ότι η αύξηση στα φαινόμενα αλτρουισμού τις περιόδους των γιορτών εξηγείται από το αίσθημα αμοιβαιότητας και παίζει ρόλο στην επιβίωσή μας. Με απλά λόγια, είπαν ότι η προσφορά αυξάνεται, αν συνδέεται με την άμεση αμοιβαιότητα. Δηλαδή, ένας είναι πιθανότερο να προσφέρει σε κάποιον, όταν περιμένει βάσιμα από εκείνον να του προσφέρει κάτι πίσω. Το αποτέλεσμα είναι να αυξάνεται η συνεργασία στις κοινωνίες, απαραίτητη προϋπόθεση για τη δική μας επιβίωση. "Κράτα με να σε κρατώ, να ανεβούμε το βουνό".
Επιπλέον, έδειξαν ότι η προσφορά συνδέεται και με την αμοιβαιότητα δικτύου. Δηλαδή, ένας προσφέρει κάτι σε κάποιον πιο εύκολα, ξέροντας ότι αυτός είναι πιθανό να προσφέρει με τη σειρά του σε κάποιον άλλον και ούτω καθεξής. Το σκεπτικό απλό: "Σε βοηθώ και τελικά, κάποιος άλλος θα βοηθήσει εμένα". Και πάλι, ενισχύεται η ζωτικής σημασίας συνεργασία στις κοινωνίες μας.
Αυτή η πεποίθηση είναι πιο ενισχυμένη τις περιόδους των γιορτών. Τότε πιστεύουμε περισσότερο ότι οι άνθρωποι στους οποίους δίνουμε δώρα είναι πιθανό να δώσουν και αυτοί σε κάποιον άλλο και στο τέλος, να πάρουμε κι εμείς κάτι. Έτσι, κάθε Χριστούγεννα, οι (φαινομενικά) αλτρουιστικές πράξεις αυξάνονται κατακόρυφα. Ξεσπά μια "επιδημία αλτρουισμού".
Το 2011, προσθέτοντας στα παραπάνω, ψυχολόγοι του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια υποστήριξαν ότι "η γενναιοδωρία εξελίχθηκε σαν χαρακτηριστικό επειδή είναι μια στρατηγική συνεργασίας μεγάλων αποδόσεων". Με πειράματα, έδειξαν ότι οι άνθρωποι επιλέγουν να δίνουν ακόμα και όταν ξέρουν ότι δεν πρόκειται να ξαναδούν ποτέ το πρόσωπο στο οποίο προσφέρουν. Η εξήγηση που έδωσαν είναι ότι έχουμε μάθει πως είναι πάντα καλύτερο να υποθέτουμε ότι θα ξαναδούμε κάποιον, άρα θα βιώσουμε τις επιπτώσεις των πράξεών μας, παρά να κάνουμε λάθος υποθέτοντας το αντίθετο. Τόσο καλύτερο, που εξελιχθήκαμε ώστε να είναι φυσιολογικό να συμπεριφερόμαστε γενναιόδωρα, ακόμα και σε ξένους.
Τελικά, τι ισχύει; Μάλλον αξίζει να κάνουμε λίγο πίσω και να ψάξουμε οι ίδιοι βαθιά στην ψυχή μας για την απάντηση στο ερώτημα "Γιατί δίνουμε δώρα, κάθε Χριστούγεννα και Πρωτοχρονιά;". Ο καθένας από εμάς, ξέρει καλύτερα τα δικά του κίνητρα. Και όποια κι αν είναι -θρησκευτικά, ιστορικά, επιστημονικά- αρκεί οι προθέσεις του να είναι αγνές κι οι πράξεις του να φωτίζουν τη μέρα κάποιου.
Όλοι μας μικροί, μέχρι κάποια ηλικία, πιστεύαμε σε έναν χοντρούλη κύριο με άσπρη γενειάδα , με κόκκινο σκούφο και ρούχα και φυσικά απογοητευτήκαμε όταν κάποιος μεγαλύτερος μας είπε πώς τελικά δεν υπάρχει. Αλλά ας τα πάρουμε με την σειρά τα πράγματα.
Πρωτοχρονιά
Είναι η μέρα που αλλάζει ο χρόνος, μετά από μία πλήρη περιφορά της γης γύρω από τον ήλιο, μετά από συνήθως 365 ημέρες, 5 ώρες, 48 λεπτά και 18 δευτερόλεπτα , σύμφωνα με το δυτικό ημερολόγιο.Ο κόσμος πάντα συνδέει την Πρωτοχρονιά με καινούριες αποφάσεις και θεωρεί το νέο έτος μια καλή ευκαιρία για να κάνει μια φρέσκια αρχή, όπου η τύχη παίζει πρωταρχικό ρόλο. Γούρια, φλουριά, βασιλόπιτα, λαχεία, τυχερά παιχνίδια, κρεμμύδια και τα ρόδια την πρωτοχρονιά και όλοι θέλουν να πιστεύουν, ότι η τύχη τους, με την αλλαγή του χρόνου, θα γυρίσει.
Ειδωλολατρικά έθιμα θα πει κάποιος, όμως να που όλοι ακολουθούμε, πιστεύοντας ή όχι στην δύναμη που έχουν τα γούρια. Αν δεχτούμε την δύναμη των ευχών και τις δούμε σαν μεταβίβαση θετικής ενέργειας, κάθε χρόνο τέτοια εποχή μοιράζουμε ευχές, τις εννοούμε, τις μοιράζουμε απλόχερα και δεν τσιγκουνευόμαστε τα θετικά αισθήματα.
Άη-Βασίλης
Ο Άγιος Βασίλης ή Σάντα Κλάους ή Φάδερ Κρίστμας, ή Περ Νοέλ για μας εδώ στην Ελλάδα, γεννήθηκε στην Καισάρεια της Μικράς Ασίας το 330 μ.Χ., αλλά εδώ και μερικά χρόνια ζει στο Ροβανιέμι της Φινλανδίας.Περιληπτικά είναι το αφράτο και ροδαλό σύμβολο της εορταστικής περιόδου που όλοι γνωρίζουμε και λατρεύουμε από παιδιά, με την κόκκινη στολή, την άσπρη γούνα, τις μαύρες μπότες και ξεκινά κάθε χρόνο ανελλιπώς, να μοιράσει τα δώρα του σε μικρούς και καμιά φορά και σε μεγάλους. Είναι η φιγούρα του γλυκού παπούλη, που κατεβαίνει από τις καμινάδες των σπιτιών και παραδίνει τα δώρα που του ζήτησαν οι μικροί του θαυμαστές, μέσα στις κάλτσες που αφήνουν δίπλα στο τζάκι για τον σκοπό αυτό ειδικά, αλλά και τα σύγχρονα σπίτια με τις κλειδαριές με συνδυασμό και συναγερμούς, που δεν έχουν τζάκι, δεν φαίνεται να τον σταματάνε κι έτσι η παράδοση συνεχίζεται και στις μέρες μας.
Γράφουν λοιπόν τα παιδιά τα γράμματα τους προς τον Αη-Βασίλη, τα οποία με ένα μαγικό τρόπο φτάνουν στα χέρια του, τα ξωτικά και οι νάνοι ετοιμάζουν όλο το χρόνο τις λίστες και τα παιχνίδια μπαίνουν σε σειρά παραγωγής στο μαγικό εργαστήρι, που έχει ο Αη-Βασίλης στον Βόρειο Πόλο.
Από τα Χριστούγεννα μέχρι την Πρωτοχρονιά ο σεβάσμιος γέρων φορτώνει το έλκηθρο του με τα δώρα και με λίγη βοήθεια από τους ιπτάμενους ταράνδους φτάνει σε κάθε γωνιά της γης.
Το Εργαστήριο του Αη-Βασίλη
Το εργαστήριο του Άη-Βασίλη είναι εγκατεστημένο στον Βόρειο Πόλο τα τελευταία χρόνια και με την βοήθεια των ξωτικών και των νάνων παράγει κάθε είδους παιχνίδια, αλλά και δώρα για μεγάλους. Κοντά του ζει και η γυναίκα του Αη-Βασίλη, μια επίσης ροδαλή και καλωσυνάτη φιγούρα που φροντίζει τον Άγιο.Οι Τάρανδοι
Οι τάρανδοι του Αϊ- Βασίλη είναι ο Dasher (Ντάσερ) και Dancer (Ντάνσερ), Prancer (Πράσνερ) και Vixen (Βίξεν), Comet (Κόμετ) και Cupid (Κιούπιντ), Dunder (Ντόνερ) και Blixem (Μπλίτζεν) . Ως εδώ καλά. Μέχρι την στιγμή που ανέκυψε το ζήτημα ΡούντολφΣύμφωνα με τα παραπάνω το έλκηθρο του Αϊ-Βασίλη σέρνεται από 8 ταράνδους, χωρισμένους σε ζευγάρια των δύο. Όμως το πράγμα στράβωσε όταν βγήκε εκείνο το γνωστό παιδικό τραγουδάκι, “Ρούντολφ ο κοκκινομύτης τάρανδος” που έφερε στο προσκήνιο και έναν άλλο τάρανδο τον Ρούντολφ. Το παράξενο με τον Ρούντολφ ήταν το ότι είχε μια κόκκινη λαμπερή μύτη και οι άλλοι τάρανδοι τον κορόιδευαν, διότι ως γνωστόν οι τάρανδοι έχουν μαύρη μύτη. Ναι, μαύρη έχουν.
Όλα αυτά μέχρι που μια παραμονή Χριστουγέννων, ο Αη-Βασίλης κάλεσε τον Ρούντολφ και του ζήτησε να μπει μπροστά να οδηγεί το έλκηθρο και να δείχνει τον δρόμο, με την ωραία κόκκινη και λαμπερή μύτη. Ο Ρούντολφ έκτοτε έγινε ο πιο διάσημος από τους ταράνδους του Αη-Βασίλη και μάλιστα γράφτηκαν και άλλα τραγούδια γι αυτόν.
Ο Μύθος
Από την ψυχολογική σκοπιά, μια έρευνα, μέσα στις πολλές που έχουν ασχοληθεί με το θέμα Άι Βασίλη, λέει ότι οι γονείς που λένε ψέματα στα παιδιά για τον Άι Βασίλη, μπορεί να κάνουν κακό στη σχέση τους. Σε άρθρο που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό The Lancet Psychiatry, επιστήμονες υποστήριξαν πως το ψέμα για την ύπαρξη του Άγιου Βασίλη, αν συνεχίζεται για χρόνια, μπορεί σε συνδυασμό με τη μετέπειτα ανακάλυψη της αλήθειας, να κλονίσει τη σχέση μεταξύ γονιών και παιδιών και ότι μπορεί να υπονομεύσει την εμπιστοσύνη των παιδιών προς αυτούς. Εκφράζεται δηλαδή η άποψη, πως όλα τα παιδιά τελικά θα ανακαλύψουν ότι οι γονείς τους έλεγαν ψέματα για χρόνια και όταν αυτό συμβεί, θα αρχίσουν να αναρωτιούνται για ποια άλλα πράγματα όσα έχουν μάθει είναι ψεύτικα.Ο ιδιαίτερος λόγος που οι γονείς ψεύδονται για τον Άι Βασίλη
Οι ερευνητές πάντως δίνουν μια εξήγηση και λένε πως τα χριστουγεννιάτικα ψέματα για το ποιος φέρνει τα δώρα και άλλα, λέγονται από τους γονείς επειδή θέλουν να ξανανιώσουν οι ίδιοι τη χαρά της παιδικής τους ηλικίας. Είναι μία αφορμή και ένα μέσο, να επιστρέψουν για λίγο πίσω όταν ήταν παιδιά. Αυτό συνδυάζεται και με το πόσο δημοφιλείς είναι ανάμεσα στους ενήλικες, ιστορίες όπως ο Harry Potter, τα Star Wars πράγμα που δείχνει την επιθυμία μας να μπορούμε να επιστρέφουμε έστω και σύντομα στην παιδική ηλικία.Πολλοί άνθρωποι λαχταρούν τις εποχές που η φαντασία τους ήταν αποδεχτή και μάλιστα ενθαρρύνονταν - κάτι που μπορεί να μην ισχύει πάντα στην ενήλικη ζωή και καταλήγουν: Μήπως τελικά λέμε ψέματα για τον Άγιο Βασίλη επειδή έχουμε ανάγκη κάτι στο οποίο να μπορούμε να πιστέψουμε, και να επιστρέψουμε έτσι έστω και για λίγο στη χαμένη από καιρό παιδική μας ηλικία; Αναρωτιέται η ομάδα έρευνας.
Γιατί όμως δίνουμε δώρα;
Από πράξεις αγάπης μέχρι ακριβά καλούδια που είχαμε βάλει στο μάτι εδώ και καιρό, όλοι απολαμβάνουμε τη στιγμή που θα πάρουμε στα χέρια μας ένα δώρο από ένα άτομο που μας νοιάζεται και το νοιαζόμαστε. Κάποιοι, μάλιστα, λένε ότι χαίρονται ακόμα περισσότερο την πράξη της προσφοράς και δεν έχουν κι άδικο. Σε κάποιες χώρες, τα παιδιά έχουν ανοίξει τα δώρα τους, ήδη, από τις 6 Δεκεμβρίου, την ημέρα του Αγίου Νικολάου. Σε κάποιες άλλες, περιμένουν να ξημερώσουν Χριστούγεννα ή η 26η Δεκεμβρίου, για να βρουν κάτω από το δέντρο ό,τι τους έφερε ο Άγιος Βασίλης. Αλλού, τα δώρα ανοίγονται Πρωτοχρονιά. Και είναι κι εκείνα τα μέρη, όπου ο κόσμος ανταλλάζει δώρα ανήμερα Θεοφανίων. Το μόνο σίγουρο είναι ότι, όποια μέρα κι αν έχει καθιερώσει ο καθένας στην οικογένειά του ως την ημέρα του ανοίγματός τους, είναι δύσκολο να φανταστούμε τις γιορτές των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς, χωρίς δώρα.Έχουμε, όμως, αναρωτηθεί ποτέ γιατί νιώθουμε εσωτερικά την ανάγκη να τα προσφέρουμε -υλικά ή άυλα- κάθε γιορτές;
Αρχαία πρακτική
Η προσφορά δώρων είναι γνωστό χαρακτηριστικό των ανθρώπινων κοινωνιών, εδώ και χιλιετίες. Στους αρχαίους πολιτισμούς, οι αρχηγοί αντάλλαζαν δώρα μεταξύ τους, για να εξασφαλίσουν την ειρήνη ανάμεσα στους λαούς τους, για να κερδίσουν την εύνοια κάποιου ξένου εισβολέα ή ακόμα και για να αποδείξουν την υποταγή τους. Ομοίως, δώρα αντάλλαζαν και οι απλοί άνθρωποι, εκφράζοντας τις περισσότερες φορές αισθήματα ευγνωμοσύνης ή επιδιώκοντας να κερδίσουν κάτι. Δώρα και θυσίες, όμως, οι πρόγονοί μας έδιναν και στους θεούς. Είτε ως ένδειξη υποταγής και πίστης είτε για να τους κατευνάσουν, να τους ζητήσουν μια χάρη ή να τους ευχαριστήσουν για κάτι που θεωρούσαν ότι ήταν θεόσταλτο.Στη χριστιανική θρησκεία, η πρακτική ανταλλαγής δώρων για τα Χριστούγεννα αντανακλά τα δώρα που προσέφεραν οι Μάγοι στον νεογέννητο Ιησού: Χρυσός, το βασιλικό μέταλλο για τον Βασιλιά των Βασιλιάδων. Λιβάνι, σύμβολο της λατρείας που θα του έδειχνε ο κόσμος. Σμύρνα, το άρωμα που τοποθετούνταν στους νεκρούς και έδειχνε ότι ο Χριστός θα υπέφερε και θα πέθαινε.
Στις μέρες μας, η παράδοση της ανταλλαγής δώρων είναι γενικά συνδεδεμένη στενά με γιορτές, επετείους και ξεχωριστές περιπτώσεις. Έχει, όμως, διαφορετικό χαρακτήρα από εκείνον του παρελθόντος; Ιστορικά, οι άνθρωποι δίναμε δώρα προσδοκώντας σε κάποιο αποτέλεσμα. Σήμερα, περισσότερο αναδεικνύουμε τον ανιδιοτελή χαρακτήρα της προσφοράς.
Μια ματιά στην επιστήμη
Αυτό το χαρακτηριστικό, της "τυφλής" γενναιοδωρίας, προβλημάτιζε τους επιστήμονες, οι οποίοι θεωρούσαν ότι δεν ταιριάζει με τη θεωρία του "ο καθένας μάχεται για την επιβίωσή του". Όπως έλεγαν, τα δώρα και οι πράξεις φιλανθρωπίας έρχονται σε αντίθεση με τη φύση μας: το τελευταίο πράγμα που θα έκανε ένα ανταγωνιστικό ον είναι η σπατάλη πόρων υπέρ άλλων.Πριν από μία δεκαετία, οι καθηγητές Martin Nowak (Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ) και Sebastien Roch (Πανεπιστήμιο Berkeley), με επιστημονική δημοσίευσή τους, υποστήριξαν ότι η αύξηση στα φαινόμενα αλτρουισμού τις περιόδους των γιορτών εξηγείται από το αίσθημα αμοιβαιότητας και παίζει ρόλο στην επιβίωσή μας. Με απλά λόγια, είπαν ότι η προσφορά αυξάνεται, αν συνδέεται με την άμεση αμοιβαιότητα. Δηλαδή, ένας είναι πιθανότερο να προσφέρει σε κάποιον, όταν περιμένει βάσιμα από εκείνον να του προσφέρει κάτι πίσω. Το αποτέλεσμα είναι να αυξάνεται η συνεργασία στις κοινωνίες, απαραίτητη προϋπόθεση για τη δική μας επιβίωση. "Κράτα με να σε κρατώ, να ανεβούμε το βουνό".
Επιπλέον, έδειξαν ότι η προσφορά συνδέεται και με την αμοιβαιότητα δικτύου. Δηλαδή, ένας προσφέρει κάτι σε κάποιον πιο εύκολα, ξέροντας ότι αυτός είναι πιθανό να προσφέρει με τη σειρά του σε κάποιον άλλον και ούτω καθεξής. Το σκεπτικό απλό: "Σε βοηθώ και τελικά, κάποιος άλλος θα βοηθήσει εμένα". Και πάλι, ενισχύεται η ζωτικής σημασίας συνεργασία στις κοινωνίες μας.
Αυτή η πεποίθηση είναι πιο ενισχυμένη τις περιόδους των γιορτών. Τότε πιστεύουμε περισσότερο ότι οι άνθρωποι στους οποίους δίνουμε δώρα είναι πιθανό να δώσουν και αυτοί σε κάποιον άλλο και στο τέλος, να πάρουμε κι εμείς κάτι. Έτσι, κάθε Χριστούγεννα, οι (φαινομενικά) αλτρουιστικές πράξεις αυξάνονται κατακόρυφα. Ξεσπά μια "επιδημία αλτρουισμού".
Το 2011, προσθέτοντας στα παραπάνω, ψυχολόγοι του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια υποστήριξαν ότι "η γενναιοδωρία εξελίχθηκε σαν χαρακτηριστικό επειδή είναι μια στρατηγική συνεργασίας μεγάλων αποδόσεων". Με πειράματα, έδειξαν ότι οι άνθρωποι επιλέγουν να δίνουν ακόμα και όταν ξέρουν ότι δεν πρόκειται να ξαναδούν ποτέ το πρόσωπο στο οποίο προσφέρουν. Η εξήγηση που έδωσαν είναι ότι έχουμε μάθει πως είναι πάντα καλύτερο να υποθέτουμε ότι θα ξαναδούμε κάποιον, άρα θα βιώσουμε τις επιπτώσεις των πράξεών μας, παρά να κάνουμε λάθος υποθέτοντας το αντίθετο. Τόσο καλύτερο, που εξελιχθήκαμε ώστε να είναι φυσιολογικό να συμπεριφερόμαστε γενναιόδωρα, ακόμα και σε ξένους.
Οι απαντήσεις είναι μέσα μας
Δώρα λοιπόν! Δώρα έφεραν οι τρεις μάγοι στο νεογέννητο βρέφος, δώρα κάνουμε κι εμείς. Γενικά τα δώρα δείχνουν ευγνωμοσύνη, αγάπη, εκτίμηση. Για κάποιους, τα δώρα είναι μία παράδοση που έχουν μάθει να τηρούν. Για άλλους, είναι ένα ξεχωριστό μέσο να εκφράσουν σε φίλους και οικογένεια την αγάπη τους. Είναι κι εκείνοι που δίνουν δώρα, ζητώντας ανταλλάγματα. Ίσως δίνουμε δώρα, γενικά, γιατί αυτό "προστάζει" η φύση μας.Τελικά, τι ισχύει; Μάλλον αξίζει να κάνουμε λίγο πίσω και να ψάξουμε οι ίδιοι βαθιά στην ψυχή μας για την απάντηση στο ερώτημα "Γιατί δίνουμε δώρα, κάθε Χριστούγεννα και Πρωτοχρονιά;". Ο καθένας από εμάς, ξέρει καλύτερα τα δικά του κίνητρα. Και όποια κι αν είναι -θρησκευτικά, ιστορικά, επιστημονικά- αρκεί οι προθέσεις του να είναι αγνές κι οι πράξεις του να φωτίζουν τη μέρα κάποιου.
